Niets zo erg voor een team als de aanwezigheid van een teamleaker. Een leaker kan vijf personages aannemen. De angsthaas die alles in twijfel trekt, tevergeefs naar zekerheid blijft zoeken en maar niet in actie komt. Of het slachtoffer dat klaagt, excuses zoekt en maar geen verantwoordelijkheid neemt. De derde is de meeprater die eindeloos praat behalve over wat er echt gezegd moet worden. Of de strijder die te paard en te zwaard altijd weer ten strijde trekt voor zijn gelijk. Oog voor de ander? Helaas. Tot slot de criticaster voor wie niets goed is en niets werkt. Succes is meestal toeval. Deze vijf gedaantes, ongeacht de drijfveren voor hun gedrag, kunnen alle energie uit het team zuigen. Hoe goed iemand inhoudelijk ook is, dat gedrag weegt nooit op tegen het energieverlies voor het gehele team.
‘Maar wat doe ik dan met zo iemand?’ Een vraag die leiders mij vaak stellen. ‘Ik heb de persoon er vaak op aangesproken, verteld dat ik dat gedrag niet meer wil zien. Maar niets helpt.’ Hieronder vijf moedige vragen die je kunnen helpen om een teamleaker te neutraliseren en mogelijk te veranderen in een teambooster.
DE ANGSTHAAS
Iemand blijft maar vragen en onderzoeken. De ene vraag wordt opgevolgd door de andere. Allemaal vanuit de behoefte 100% zekerheid te vinden en alle risico’s uit te sluiten. Niet alleen uitputtend voor het team maar ook destructief voor het desbetreffende teamlid. Hoe meer vragen hij stelt, hoe meer twijfels er ontstaan. In plaats van zekerheid te vinden, verdwaalt hij en het team steeds verder en is er ook niet meer de energie om de weg terug te vinden. Met welke vraag kun je dit patroon doorbreken en een angsthaas veranderen in een moedmaker?
“Wat is het ergste wat er kan gebeuren?”
HET SLACHTOFFER
1000 redenen waarom het slachtoffer niet kon leveren. Waarom hij zijn afspraken niet is nagekomen. De oorzaken liggen altijd buiten hemzelf. Hij kan er niets aan doen. Hoe meer hij zijn verantwoordelijkheid ontloopt, hoe meer verantwoordelijkheid anderen gaan overnemen. Vanuit de angst zijn positie te verliezen zet hij zichzelf juist buitenspel. Met welke vraag kun je dit patroon doorbreken en een slachtoffer veranderen in een leider?
“Wat zie jij als jouw verantwoordelijkheid?”
DE MEEPRATER
Even lekker over elkaar roddelen. Met de wind meewaaien. Aansluiten bij wat de groep ervan vindt. Gelijkgezinden opzoeken. Kortom, de schijnbaar veilige weg kiezen. Hoe paradoxaal want juist dat gedrag leidt tot onveiligheid. Hoe meer hij zijn kaarten voor de borst houdt door niet te zeggen wat hij er echt van vindt, hoe meer aannames en geheimen er ontstaan. Met welke vraag kun je dit doorbreken en een meeprater veranderen in een uitspreker?
“Hoe zie of ervaar jij het echt?”
DE STRIJDER
‘Ik vind zus en ik vind zo. Je ziet het echt verkeerd. Luister nou eens een keer goed, ik zal het je uitleggen.’ Vanuit de oprechte intentie tot het beste idee, de beste oplossing voor het vraagstuk te komen is het grote overtuigen, en daarmee energie verbranden, over en weer begonnen. Hoe stelliger de strijder zijn mening oplegt, hoe meer weerstand hij oproept. De discussie gaat niet meer over wat het beste is voor het team, de business of het project maar over wie gelijk heeft. Met welke vraag kun je dit doorbreken en een strijder veranderen in een verbinder?
“Wat zie je wel hetzelfde?”
DE CRITICASTER
Het wordt nooit iets. Wat een kluns. Dat is zijn schuld. Dat kan hij gewoon niet. Ik had het toch gezegd. Dat werkt toch niet. Vanuit de ambitie het team, de business of het project te beschermen voor gevaar en falen, wordt het juist verzwakt. Hoe meer hij beschuldigt en bekritiseert, hoe meer onzekerheid en haat er ontstaan. Des te meer ‘gif’ hij het team toedient. Met welke vraag kun je dit doorbreken en een criticaster veranderen in een optimist?
“Welke kans tot groei biedt ons dit?”
Herken je een of meerdere van de vijf gedaantes in jouw team? Probeer dan eerst in te zien dat het meestal uit een goede intentie voortkomt. Ze proberen namelijk ook iets waardevols te vertellen. Lach er daarna eens vriendelijk om, op gezette tijden zijn wij die personages namelijk allemaal wel eens. Ja, jij ook! Succes met het experimenteren met het tegengif door middel van de vijf moedige vragen. Je kunt ze immers ook aan jezelf stellen.
Wil je je ervaringen met ons delen?
Ewout Boogaard
Suggestie: Bespreek af en toe eens samen leaker en booster gedrag aan de hand van concrete voorbeelden. Wat gebeurde er? Hoe werd er gehandeld? Hoe hebben we het ervaren? Wat was het effect? Wat leren we hiervan? Door dit regelmatig met een beetje humor (zelfspot) te bespreken ga je situaties steeds sneller herkennen. Vergeet ook niet de switch momenten te bespreken. De momenten waarop het lukte elkaar van leaker naar booster gedrag te helpen. Dat zijn vaak de echte magische momenten.